1992 жылғы 4 маусым — маңызды оқиға болды: Қазақстанның мемлекеттік рәміздері қабылданды. Мемлекеттік рәміздер — геральдикалық бейнелер, қазіргі саяси мәдениеттің және тарихи өзін-өзі сәйкестендірудің барлық канондарына сәйкес жасалған, елдің тәуелсіздігі фактісін ғана емес, сонымен бірге жаңа мемлекет құрудың маңызды принциптерінің мәнін де жариялады.

Мемлекеттік рәміздердің маңызды атрибуты елтаңба — герб болып табылады, неміс тілінен аударғанда «мұра» немесе «мұраға қатысу» деген мағынаны білдіреді. Қазақ жеріндегі елтаңбалардың тарихы ондағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің пайда болуынан басталады. Басқаша айтқанда, елтаңбаның тарихы — мемлекет тарихы.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, жеке мемлекеттің елтаңбасына тән белгілер оны басқа күйден ажыратуға мүмкіндік береді. Мысалы, ерте темір дәуіріндегі сақ тайпаларында оларды бір-бірінен ажыратуға мүмкіндік беретін жалпы тотемдік белгілер болған. Тамға — ерекше белгі, қасиетті белгі, жалпылама мөрді білдірді. Біздің заманымызға дейінгі V ғасырдағы Есік қорғанын қазу кезінде табылған «Алтын адамның» киімінде «жануарлар стилінде» жасалған және барыс, тау ешкісі, арқар, бұлан, жылқылар мен түрлі құстардың мүсіндері түрінде жасалған 4 мыңға жуық ою-өрнектер болған. Біздің Тудың құрамына кіретін «Қошқар мүйіз» ою-өрнегі (арқардың мүйізі) осы жерден алынған.

Елтаңба «Алтын адамның» бас киімінде орналасқан қарама-қарсы бағыттарға қарайтын ертегідей қанатты жалғыз мүйізділерге негізделген. Тарихы жағынан ұқсас мемлекеттердің рәміздерін салыстыру кезінде олардың бірдей жануарларды, мысалы, грифиндер мен бүркіттерді, арыстандарды немесе жылқыларды — көшпелі түркілердің адал серіктерін бейнелейтіндігі айқын байқалады. Мұндай тотемдік таңбалар үйсін, түрік-моңғол аңыздарында, әсіресе Көк бірі (аспан бөрісі) туралы аңыздарда жиі кездеседі. Түркі халықтарының дүниетанымында қасқыр ерекше тотемдік рөл атқарды. Түрік қағанаты кезінде түркі әскерлерінің баннерлері «Көк бөрі» бейнеленген. Сондықтан ХІХ ғасырда өмір сүрген қазақтың әйгілі ақыны Сүйінбайдың музыкалық шығармасында «Бөрілі менің байрағым, Бөрелі байрақ көтерсе, Қозады қай-қайдағым…» деген сөздер кездеседі.

азақ халқы қасқырды ежелден батылдық пен ерліктің белгісі деп санаған. Одан кейінгі кездерде қазақтар тайпалық таңбаларды қолданды. Ғалымдар 43 рудан тараған қазақ руларының 84 таңбасын санады. Әр түрлі геометриялық пішіндерге ие таңбалар гербтер мен мөрлер ретінде қолданылған. Сондай-ақ, таңбалар рулық, рулық және жеке меншікті білдіру үшін қолданылған. Қазақтар жануарларды таңбамен таңбалау дәстүрін күні бүгінге дейін сақтап келеді. Ту — жеке тұлғаның, тәуелсіздіктің, мемлекеттіліктің ерекше белгісі. Оның 5000 жылдық тарихы Таяу Шығыстан басталады.

Зерттеушілердің пікірінше, ең ежелгі ту Иран аумағында табылған, онда құстар, аңдар, құдайлардың жүздері бейнеленген. Қазақстан туының көк түсінің тарихы Түрік, Хазар, Селжұқ қағанаттары, Тимуридтер мемлекеті және Қазақ хандығының рәміздерімен байланысты. Ежелгі түркілер тілінде «көк» сөзінің мағынасы да «шығыс», «шығыс» ұғымдарына сәйкес келген. Қазақстанның туындағы күн — барлық адамдарға белгілі, ежелгі ғарыштық

белгі, өмірдің, жарықтың қайнар көзі дегенді білдіреді. Қазақ халқының тарихы ежелгі дәуірде Қазақстан аумағын мекендеген сақтар, үйсіндер, ғұндар және басқа тайпалар тарихымен генетикалық байланысты. Тәңіршілдікті ұстанған ежелгі түріктер Көк аспанға, күнге, суға, ауаға, жерге табынған. Сондықтан тудың және рәміздердің көк түсі Қазақстан аумағында тұратын халықтардың тарихи сабақтастығын көрсетеді. Туда бейнеленген қыран құдірет пен күштің белгісі ретінде танымал, сондықтан бұл геральдикалық белгі әлем елдерінің көптеген елтаңбаларында және мемлекеттік елтаңбаларында бейнеленген. Егер отарлық кезеңдегі елтаңбалар тарихына жүгінетін болсақ, онда 1867-1868 жылдардағы әкімшілік-аумақтық реформа нәтижесінде Қазақстан қалаларының елтаңбалары жасалды.

Ресей империясының құрамына енген қазақ облыстары мен қалаларында бір үлгідегі елтаңбалар болған. Мысалы, Орал, Гурьев (қазіргі Атырау), Павлодар, Семей, Өскемен, Петропавл, Көкшетау, Қостанай, Ақтөбе және басқаларында гербтер болған. 1917 жылы патша билігі құлатылғаннан кейін пайда болған Алаш-Орда үкіметі өз жиналыстарында елтаңба жасау қажеттілігі туралы мәселені қарастырды, бірақ мәселе шешілмей қалды.

Сондықтан 1918 жылы «Қазақ» газетінде елтаңба жобасын жасауға қатысуға шақырумен «Елтаңба ордасы (табасы)» атты мақала жарияланды. Кеңестік кезеңді (1920-1991 жж.) Қарастыра отырып, басқа одақтас республикалар сияқты Қазақ КСР-нің елтаңбасы КСРО елтаңбасы негізінде жасалғандығын айқын байқаймыз. Оның ортасында қызыл сәулелермен балға мен орақ, ал шүберекке қазақ және орыс тілдерінде «Барлық елдердің пролетарийлері бірігіндер!» деген жазу жазылған.

Елтаңбаның дәл жоғарғы жағында бес бұрышты жұлдыз, төменгі жағында «КСРО» және «ҚССР» деген жазулар болды. ҚазКСР-нің қызыл мемлекеттік туының төменгі бөлігінде ұлттық тудың өзіндік түсін еске түсіретін тар көк жолақ пайда болды. Тарихи құжаттарда ақ және жасыл түстерде Алаш-Орда жалаулары болғандығы туралы мәліметтер бар. 1991 жылы терең саяси дағдарыс КСРО-ның күйреуіне алып келді және бостандыққа жол ашты. Еліміздің тәуелсіздігі жарияланды. Осы жылдары Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін дайындау жұмыстары басталды.

1992 жылдың басында Қазақстан Республикасының жаңа мемлекеттік рәміздерін дайындау жөніндегі жұмыс тобын құру туралы Жоғарғы Кеңес Президиумының қаулысы шықты. Соған сәйкес комиссия құрылды, оның құрамына С.Әбділдин, С.Зиманов, С.Әбдірахманов, Е.Шаймерденов және басқалары сияқты белгілі қайраткерлер кірді.Елтаңба, Ту, Әнұран жобаларына конкурс жарияланды. Оған көптеген шығармашылық өкілдері, дарынды ақындар, композиторлар, суретшілер қатысты. Мемлекеттік Туға арналған байқауға 600 адам қатысты және 1200 жоба ұсынылды, Мемлекеттік Елтаңбаның 245 жобасы және Мемлекеттік Әнұранның 750 жобасы ұсынылды.

Мемлекеттік тудың эскиздері Мемлекеттік елтаңбаның эскиздері Рухани бірлікті қамтитын әнұран — тағы бір маңызды мемлекеттік рәміз. Тәуелсіздік жылдары екі Әнұран қабылданды (1992,2006). Бірінші Әнұран мәтінінің

авторлары Т.Молдағалиев, М.Әлімбаев, Қ.Мырзалиев, Ж.Дарибаева және композиторлар М.Төлебаев, Е.Брусиловский, Л.Хамиди болды. Кеңестік кезең гимнінің әуені өзгеріссіз қалды. Алайда 2000 жылы 9 мамырда Мемлекет басшысы Н. Назарбаев үкіметке Әнұранды ауыстыру қажеттілігі туралы сұрақ қойды. Нәтижесінде 2006 жылдың қаңтарында «Менің Қазақстаным» әні ресми Гимнге айналды. Әнді 1956 жылы Ш.Қалдаяқов пен Ж.Нәжімеденов жазған. Тың игеру жылдарында жасалған бұл жорық ұлттық мақтаныш пен қазақ халқының рухын ояту мақсатында жасалды. Бұл 1986 жылдың желтоқсанында да естілді. ҚР бірінші Мемлекеттік әнұраны мәтінінің авторлары ҚР бірінші Мемлекеттік әнұранының музыкасының авторлары Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Мемлекеттік рәміздерді қабылдау процесінде Назарбаев ерекше рөл атқарды. Ол елдің идеалдары мен мақсаттарына сәйкес мәтінге бірнеше түзетулер енгізіп, біріккен авторлар ұжымына енді.

«Тәуелсіздіктің алғашқы рәміздерін қабылдау кезінде Мемлекет басшысы мемлекеттік тілдің, қазақ тіліндегі терминдердің қолданылуына ерекше назар аударды», — деп еске алады Ербол Шаймерденов, «Ол «герб»,«гимн», «символ»деген сөздерді өз қолымен сызып тастап, олардың орнын «елтаңба » деп ауыстырды, «Әнұран», «нышан, рәміз». Бүгінгі таңда біздің Мемлекеттік рәміздеріміз әлемге кеңінен танымал. Қазақстан Республикасын бүкіл әлем мойындады. Еліміздің туы БҰҰ ғимаратының және Қазақстанның шетелдік өкілдіктерінің алдындағы флагштокта желбірейді.

Қазақтың Көк Туы ғарышқа Талғат Мұсабаевпен бірге сапар шекті. Халықаралық жарыстарда қазақстандық спортшыларды марапаттау рәсімінде Әнұранымыз ойналады және Көк Ту көтеріледі. Мұның бәрі Қазақстан Республикасының әрбір азаматы үшін ерекше мақтаныш.